گذری بر یخچال‌های تاریخی تبریز در روزهای داغ تابستان
- شناسه خبر: 4849
- تاریخ و زمان ارسال: 7 تیر 1401 ساعت 09:42
- نویسنده: بردباری نیوز
به گزارش بردباری نیوز، حکایت یخچال‌های قدیمی در گذشته‌ها به تولید طبیعی یخ و استفاده از آن در فصل گرما باز می‌گردد. دست یافتن ایرانیان به تولید طبیعی یخ و لزوم وجود یخچال‌های طبیعی در تمامی محلات تبریز با معماری منحصر به فرد، همان نکته‌ای است که شاردن، سیاح فرانسوی هم به آن پرداخته است.
یخچال‌هایی که در زمان‌های گذشته نیاز هر محله را در فصل گرما برطرف می‌کرد و بناهایی با معماری خاص برای تولید طبیعی یخ که قدمتی به بلندای تاریخ دارد. تبریز جاذبه‌های گردشگری بسیاری را در دل خود جای داده است که یکی از این جاذبه‌های گردشگری، وجود بزرگترین و قدیمی‌ترین یخچال ایران بوده که در این شهر واقع شده است.
۴ یخچال مهم و قدیمی در دل تبریز
مدیر امور گردشگری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری تبریز در گفتگو با شهریار می‌گوید: با توجه به قدمت شهر تبریز، جاذبه‌های متنوع و متعدد تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، هنری و طبیعی در این شهر وجود دارد.
محمدرضا عیوضی ادامه می‌دهد: طی دهه‌های گذشته تبریز آنچنان که باید جزو شهرهای گردشگرپذیر نبود اما در سایه تلاش‌های شهرداری تبریز و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری حالا این کهن شهر به یکی از شهرهای گردشگرپذیر ایران تبدیل شده است.
او اضافه می‌کند: با توجه به تعدد جاذبه‌های گردشگری در تبریز باید با مراقبت و تولید محتوا از این جاذبه‌ها، گردشگران را برای سفر به سمت تبریز سوق دهیم. تعدد آثار تاریخی از دوران مختلف عصر آهن، ایلخانی، قاجار و صفوی باعث شده است تا توجه همه به سمت تبریز جلب شود.
عیوضی با اشاره به یخچال‌های تاریخی تبریز ادامه می‌دهد: ۴ یخچال قدیمی از جمله یخچال قائم مقام، یخچال صادقیه، یخچال بیلانکوه و یخچال یوشاری در تبریز وجود دارد.
مدیر امور گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری تبریز با اشاره به ثبت ملی یخچال صادقیه در سال ۱۳۸۵، بیان می‌کند: یخچال صادقیه در دوره صفوی و در ارتفاع ۲۵ متری ساخته شده که گفته می‌شود در زمان‌های گذشته ارتفاع آن ۴۰ متر بود که در دوره صفویه مورد استفاده شخصی قرار می‌گرفت اما در دوره قاجار مورد استفاده عموم مردم قرار گرفته است.
یخچال قائم مقام، بزرگترین یخچال در ایران
او ادامه می‌دهد: یخچال قائم مقام در ضلع شمالی مهرانه‌رود و در محله قدیمی ششگلان واقع شده است. یخچال قائم مقام با ارتفاع ۲۰۰ متر مربع و با ارتفاع ۱۱ متر از زیر زمین، بزرگترین و قدیمی‌ترین یخچال ایران است.
در این میان یک پژوهشگر تاریخ نیز در گفتگو با شهریار می‌گوید: یخچال‌های تبریز با استفاده از طاق‌های ضربی، آجر و سنگ چینی پایه‌ها با توجه به اقلیم سرد تبریز در زیرزمین ساخته شده‌اند که در گذشته کار تهیه و نگهداری از یخ در طول سال و ارائه آن برای مردم را به عهده داشت.
کریم میمنت‌نژاد افزود: ژان شاردن، سیاح فرانسوی که در دوران صفویه در ایران زندگی کرده است، توضیحات مفصلی در رابطه با تولید یخ و اینکه ایرانیان به صورت طبیعی موفق به ساخت یخچال‌ها شده‌اند داشته است.
میمنت‌نژاد با اشاره به وجود یخچال‌های بسیاری در تبریز می‌گوید: در گذشته، در هر محله و میادین هر محله یک یخچال وجود داشت که امروزه تعدادی از آنها باقی مانده اما برخی از همین یخچال‌ها بنا به دلایلی از بین رفته‌اند؛ وجود یخچال‌ها در زیر زمین موجب شده است تا از حوادثی همچون زلزله مصون مانده و آسیب نبینند.
باز بودن دریچه‌های یخچال‌ها در شب
این پژوهشگر تاریخ و معماری تبریز ادامه می‌دهد: یخچال‌های تبریز از لحاظ معماری به شکل تونلی و دارای فضای مستطیلی با یک سقف طاقی که در محله ویجویه قرار دارد به شکل گنبدی هستند که دارای دریچه و دیواره‌های بسیار قطور به عنوان عایق حرارتی و برودتی ساخته شده‌اند.
میمنت‌نژاد اضافه می‌کند: کف این سازه‌ها تشکیل شده از چندین حوضچه است که با ورود آب به این حوضچه‌ها، دریچه‌های یخچال‌ها به هنگام شب باز می‌شد. برودت هوا و گردش هوای سرد، باعث یخ بستن آب‌ها شده و هنگام روز نیز دریچه‌ها با کاهگل پوشانده می‌شد تا دمای داخل فضای یخچال حفظ شود. در فصل زمستان تولید یخ به صورت روزانه انجام می‌گرفت و در نهایت با اتمام فصل زمستان و از راه رسیدن فصل گرما، دریچه‌ها به صورت کامل پوشانده می‌شد تا از ورود هوای گرم به داخل این یخچال جلوگیری گشود. در زمان مورد نیاز، به یخ‌ها از راه یک پلکان دسترسی پیدا کرده و یخ شکسته شده و برای عرضه به مردم به فروش می رسید.
این پژوهشگر تاریخ بیان می‌کند: یکی از یخچال‌های بزرگ تبریز، یخچال صادقیه است که در کنار میدان چایی و برای استفاده از این آب احداث شده بود که مرمت‌های لازم برای حفظ این یخچال انجام گرفته است.
او همچنین با اشاره به یخچال قائم مقام تبریز اضافه می‌کند: این یخچال معروف به یخچال میرزا موسی خان قائم مقام فراهانی در محله ششگلان بوده که خوشبختانه این یخچال نیز مرمت و حفظ شده است.
ثبت یخچال‌ها به عنوان سازه‌های ملی
میمنت نژاد با اشاره به اینکه یخچال‌های موجود در تبریز به عنوان سازه‌های ملی ثبت شده‌اند، می‌گوید: یخچال‌های طبیعی در اکثر نقاط تبریز وجود دارند که یکی از منحصر به فردترین آنها یخچال ویجویه است.
تاریخ ایران در برگیرنده ابنیه‌های تاریخی شگفت انگیزی است که در حال حاضر تبریز هم ۴ یخچال مهم و قدیمی را در دل خود جای داده است اما حفظ و نگهداری از این یخچال‌های قدیمی یکی از ضرورت های شهر اولین‌هاست چرا که بیانگر تاریخ و و یادآوری روزهایی است که ایرانیان به تولید طبیعی یخ دست یافته بودند.
