آوار شایعه بر سر آرامش جامعه در دوران همه گیری کرونا

به گزارش بردباری نیوز، حرف های ضد و نقیض آمیخته با وهم و خیال و توطئه انگاری همه و همه زودتر از خود ویروس بنیان های روحی مردم را در هم ریخت. بسیاری فکر می کردند که شایعه ای بزرگ است و یا حتی توهمی توطئه گونه در دنیا از سوی ابرقدرت های شرق و غرب در حال بازتولید است. اما این تراژدی هولناک چیزی فراتر از شایعه بود، ویروس کووید ۱۹و بیماری ناشی از آن این بار گوی سبقت را از تمامی بیماری ها ربود و در کمترین زمان ممکن به ایران و قم و سپس بقیه شهرها سرایت کرد. حتی به آذربایجان!
اعلام رسمی شناسایی نخستین مورد بیماری کرونا در قم، به منزله تائید رسمی شروع یک سونامی مرگبار در ایران بود. با اعلام رسمی این خبر در ۳۰ بهمن ماه و تنها دو روز مانده به انتخابات مجلس هر گونه گمانه زنی در مورد اینکه دولت می خواهد با پنهانکاری این اپیدمی، جلوی کاهش مشارکت مردم را بگیرد رد شد.
نخستین خبر مربوط به این بیماری نیز در استان آذربایجان شرقی سوم اسفند ماه منتشر شد. مبنی بر اینکه چند بیمار مشکوک به کرونا در بیمارستان های استان بستری هستند. انتشار این خبر همه را در بهت فرو برد اما ساعاتی بعد این شایعه از طرف دانشگاه علوم پزشکی تبریز رد شد.
انتشار نامه استعفای وزیر بهداشت به علت همه گیری کرونا در شبکه های اجتماعی در پنجم اسفند ماه نیز شوک بزرگی برای مردم بود، نامه ای که مدعی می شد وزیر بهداشت به علت نارضایتی از تاخیر در انتشار خبر همه گیری کرونا و ناتوانی وزارتش در جمع کردن این بحران استعفا داده است! این ادعا البته همان روز از سوی وزارت بهداشت و شخص وزیر وقت بهداشت تکذیب شد اما انتشار این شایعه به تنهایی کافی بود تا حداقل این آلارم و زنگ خطر به مردم هراسان و مضطرب نشان دهد که حتما در ان بالاها خبرهایی هست! و البته بعدها اثبات شد که خبرهایی بوده اما ساده انگاری مدیران ارشد و سوء تدبیرشان سبب شد تا هم کرونا به تاخت و تاز بپردازد و هم اینکه اعتماد عمومی مورد خدشه قرار گیرد.
تیر خلاص بعدی را شایعه دیگری زد به نام حضور اتباع چینی در شهرهای کشور!
شایعات شناسایی چند بیمار کرونایی در آذربایجان شرقی و شایعه تکذیب شده استعفای وزیر به شایعه دیگری پیوند خورد که حکایت از «حضور مسافران چینی در تبریز» داشت. این شایعه به سرعت دست به دست می گردید و مسئولان نیز کاری جز تکذیب نداشتند اما چه کسی فکر می کرد که این شایعه هم تنها چند روز بعد به واقعیت تبدیل شود؟!
با اعلام رسمی چند مورد قطعی کرونا ویروس در اواسط اسفند ماه در استان آذربایجان شرقی، زنگ خطر جدی به صدا درآمد اما بازار شایعات داغ بود برخی این بیماری را بازی بزرگ می دانستند و برخی می گفتند این بیماری از دی ماه در کشور بوده و کسی جرات افشایش را نداشته است!
همه گیری گسترده کرونا در چند هفته و ابتلای چند هزار نفری، شایعه ساختگی بودن این بیماری را از بین برد اما شایعه جدیدی این بار دهان به دهان می چرخید: «کرونا ویروس، کودکان، نوجوانان و جوانان را درگیر نمی کند»! اینها شایعات پر رنگی بود که اردیبهشت ۱۳۹۹ در فضای مجازی و محافل غیر تخصصی عنوان می شد. اما بستری کودک هفت ساله و نوجوان ۱۳ ساله‌ی سرابی در اواسط شهریور ماه در بیمارستان این شایعات را هم رد کرد.
این شایعه با گذشت ماه ها هنوز که هنوز است با ابتلای هزاران کودک به کرونا ویروس باز به قدرت خود باقی است هرچند آگاهی های عمومی در این خصوص افزایش یافته و این شایعه کم رنگ شده است اما باز به قوت خود باقی است.
شایعات مربوط به نتایج غیرعلمی «درمان به شیوه های طب سنتی» شایعات دیگری بود که بر سر جامعه سایه انداخت. هیچ مرکز علمی موثقی هم نتوانست به طور علمی و مستند این شایعات را رد یا قبول کند. اردیبهشت ماه همان سال خواص و فواید درمانی و ضد کرونایی ادرار شتر، روغن بنفشه و گلاب و زنجبیل و دم کردنی های مختلف … دهان به دهان می چرخید، خرداد ماه بحث روغن بنفشه داغ شد و چندی بعد مدعیان طب سنتی، درمان با گلاب و سرکه را تجویز می کردند . این شایعات که اغلب با نیت شوم تحقیر و تخفیف اهمیت و ایثار کادر بهداشتی و درمانی منتشر می شد ناجوانمردانه ترین شکل ممکن این نیروهای سپیدپوش را که خود در خط مقدم جنگ با این ویروس وسرانگر در حال جهاد بودند مورد هجمه قرار می داد. هر چند خیلی از مردم به نیت سوء فرصت طلبان واقف بودند اما کم نبودند افرادی که هنوز فریب خورده این شبهه افکنی های دروغین می شدند و چه بسا به خاطر کج فهمی ها و تقلیدهای کورکورانه افرادی را از خانواده خویش از دست دادند. به دلیل شدت گرفتن این شایعات، رییس دانشگاه علوم پزشکی تبریز از طرح این مسائل به عنوان شارلتانیسم یاد کرد و در رسانه ملی به تندی از این مطالب که از طریق رسانه ملی منتشر می شد انتقاد کرد.
هنوز این فضاسازی های رسانه تمام نشده بود که شایعه دیگری سطح جامعه را در نوردید! « درمان کرونا با مشروبات الکلی»! طرح موضوع تاثیر نوشیدن الکل یا مشروبات الکلی در کاهش ابتلا به کرونا شایعه ای بود که برخی از خانواده ها را تنها با یک شایعه دردناک داغدار کرد.
در شهرستان های مختلف آذربایجان شرقی نیز خبر مصرف الکل و جان باختن یا کور شدن چند جوان در پی این بی مبالاتی پر رنگ بود که معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی طی مصاحبه ای ضمن تایید خبر فوت ۴۱ نفر از جوانان از اول اسفند ۹۸ تا سوم فروردین ۱۳۹۹ در پی مصرف مشروبات الکلی تقلبی، دست ساز و یا نوشیدن الکل صنعتی، به شدت از رواج برخی شایعات در فضای مجازی انتقاد کرد.
«موش آزمایشگاهی شدن بیماران» شایعه داغ دیگر کرونا در نیمه دوم سال گذشته بود به طوری که این شایعات رییس دانشگاه علوم پزشکی را به صدا و سیما کشاند و وی از طرح استفاده از بیماران برای بررسی داروها و آزمایش بر روی کیس های بیمار انتقاد کرد.
افراد سرشناس نیز از تیررس این شایعات در امان نبودند در اوایل همه گیری این بیماری تصویری از آیت‌الله مجتهد شبستری عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و نماینده سابق ولی فقیه در استان با لوگوی یکی از خبرگزاری ها در حال دست به دست شدن بود و روی این تصویر به نقل از این عضو مجلس خبرگان رهبری نوشته شده بود “مردم می‌خواهند برای ماندگاری اسلام و تشیع اگر تختی در بیمارستان خالی بود یک روحانی بر آن تخت بستری گردد تا یک فرد عادی”. وی همان زمان ضمن اعلام جعلی بودن این مطالب از عدم مصاحبه اش با این خبرگزاری و یا افراد دیگر خبر داد .
آذر ماه ۱۳۹۹ این بار موضوع جدیدی برای شایعه سازها ایجاد شده بود و آن هم واکسن و دستکاری ژنتیکی با واکسن کرونا بود، هنوز واکسن وارد کشور نشده بود که مردم از دستکاری های شدید ژنتکی بعد از تزریق واکسن خبر می دادند و این موضوع نیز انتقادات شدید مدیران ارشد وزارت بهداشت را در پی داشت.
شایعه دیگری مدعی شده بود که غول داروسازی دنیا «بیگ فارما» از ناباروری بعد از تزریق واکسن کرونا خبر داده است، شایعه ای که در ایران ساخته و پرداخته شده بود و در کمترین زمان ممکن از سوی مراکز رسمی دارویی دنیا تکذیب شد اما با گذشت ماه ها هنوز هم این شایعه دهان به دهان می گردد.
شایعات واکسن تمامی نداشت که این روزها به شایعه «ابتلا به قارچ سیاه» نیز رسیدیم و بعد از گذشت یک و نیم سال از همه گیری کرونا ویروس در دنیا برخی این بار همه گیری بیماری قارچ سیاه را به خبر هولناک دیگر تبدیل کردند. اما متخصصان با توجه به تجربه موارد قبلی از نادر بودن این بیماری اطمینان دادند.
این شایعات در حالی بر فضای روانی جامعه موج سواری می کند که جای خالی اقناع عمومی از سوی متولیان بهداشت و درمان و نهادها و سازمان های فرهنگی و رسانه ای خالی است. جای خالی سواد رسانه ای در سازمان های درگیر با این بیماری و عموم مردم به روشنی خود را نمایان کرده است تا شاید متولیان امر یک چاره ای اساسی برای این معضل بیندیشند.
این شایعات بدون شک تمام نخواهد شد اما باید قبول کنیم که ارائه اخبار و اطلاعات دقیق و صحیح، کامل و موثق می تواند موجب جلب اعتماد عمومی به رسانه های معتبر و مراکز و مراجع ذیصلاح و دست اندرکار شده و در کنار افزایش سواد رسانه ای می تواند راهکار اصلی کاهش تبعات انتشار این شایعات بنیان فکن باشد. شاید در آن صورت در کنار فروکش کردن زبانه های آتش خانمان سوز کرونا، شایعه پردازان هم فتیله حملات خود را به سلامت روحی و روانی مردم پایین بکشند!

نگارنده: حمیده بردباری